چرخۀ رنگ‌ها را بشناسیم

چرخه یا دایرۀ رنگ‌ها به سه بخش رنگ‌های اصلی، رنگ‌های مکمل و رنگ‌های ترکیبی تقسیم می‌شود.

رنگ‌های اصلی یا رنگ‌های درجه اول

رنگ‌هایی را که در ساختنشان از ترکیب رنگ‌های دیگر استفاده نمی‌شود و خود به وجود آورنده‌ی رنگ‌های دیگر هستند ، رنگ‌های اصلی یا رنگ‌های درجه اول می گویند. رنگ‌های زرد، قرمز و آبی، رنگ‌های اصلی‌اند. اگر این رنگ‌های اصلی، با رنگ‌های سفید و سیاه ترکیب شوند، رنگ‌های روشن تر و تیره تر خود را ارائه می‌دهند. 

رنگ‌ها به دو دسته‌ی سرد و گرم تقسیم می‌شوند، که رنگ‌های زرد و قرمز، رنگ‌هایی گرم و رنگ آبی رنگی سرد است. از ترکیب دو رنگ اصلی، رنگ خاکستری تیره، حاصل می‌شود.

ترکیبات رنگ‌های اصلی

1. از ترکیب رنگ‌های اصلی زرد و آبی، رنگ سبز
2. از ترکیب رنگ‌های اصلی زرد و قرمز، رنگ نارنجی
3. از ترکیب رنگ‌های اصلی قرمز و آبی، رنگ بنفش

رنگ‌های مکمل هر کدام از ترکیب دو رنگ اصلی به دست می‌آیند. 

زرد + قرمز = نارنجي
زرد + آبي = سبز
قرمز + آبي = بنفش

اين سه رنگ ثانويه بايد با دقت بسيار مخلوط شوند . هيچكدام از آن‌ها نبايد به هيچ رنگ ديگري متمايل باشند . خواهيد ديد كه بدست آوردن رنگ‌های ثانويه از طريق مخلوط كردن كار ساده اي نيست .

نارنجي نه بايد مايل به زرد و نه مايل به قرمز باشد . بنفش نه بايد بسيار قرمز و نه خيلي آبي باشد و سبز نبايد تمايل به زرد يا آبي داشته باشد .
اگر هر کدام از رنگ‌ها را با مکمل خود ترکیب کنیم، رنگ خاکستری که رنگی خنثی است به دست می‌آید. برای خنثی کردن هر رنگ باید دقیقاً از رنگ روبروی خودش استفاده کنیم.

این رنگ‌ها رنگ‌هایی هستند که در چرخه رنگ دقیقاً روبروی هم قرار می‌گیرند و هنگامی که در کنار یکدیگر قرار بگیرند همدیگر را تشدید می‌کنند. 

بنفش ،‌ زرد
نارنجي ،‌ آبي
سبز ،‌ قرمز

در کنار یکدیگر قرار گرفتن رنگ‌های مکمل، چشم نواز است و باعث افزایش میزان تاثیرات رنگ‌ها می‌شود. هم چنین موجب می‌گردد تا ترکیبات برجسته تر و درخشان تر به چشم بخورد.

اصل دیگر در رنگ شناسی، گرمی و سردی رنگ‌ها می‌باشد

• در مثلث رنگ‌های اصلی رنگ آبی نهایت سردی و قرمز نهایت گرمی است.
• زرد هم یک رنگ گرم است اما گرمای آن از قرمز کمتر است.
• بین رنگ‌های ترکیبی رنگ‌هایی که آبی در آن‌ها به کار رفته سرد هستند.
• رنگ‌هایی که زرد در آن‌ها به کار رفته گرم و رنگ‌هایی که قرمز در آن‌ها به کار رفته از همه گرم‌تر      هستند.
• پس بنفش-قرمز از آبی-بنفش و زرد-سبز از سبز-آبی گرم‌تر است.
• رنگ سفید سرد و  رنگ سیاه خیلی سرد است ، خاکستری نیز جزء رنگ‌های سرد محسوب می‌شود.
• اگر برای روشن کردن یک رنگ به آن سفید اضافه کنیم وجود سفید رنگ را سرد می‌کند.
• اگر برای تیره کردن یک رنگ به آن سیاه اضافه کنیم باز هم رنگ سرد می‌شود.
• سرمایی که سیاه به رنگ می‌دهد خیلی بیشتر از سرمایی است که سفید به رنگ می‌دهد.
• اگر بخواهیم  رنگی را روشن کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سفید از زرد استفاده می‌کنیم.
• اگر بخواهیم رنگ را تیره کنیم ولی زیاد سرد نشود به جای سیاه از قهوه ای تیره استفاده می‌کنیم.
• رنگ‌های چرک از ترکیب با رنگ خاکستری چرک می‌شوند پس سرد هستند.

بر طبق قوانین چرخه‌ی رنگ‌ها؛ هر رنگ سه رنگ متفاوت دیگری را نیز در خود دارد، که عبارت‌اند از:

• سایه‌ی رنگ
• درجه‌ی رنگ
• ته رنگ

که به این رنگ، تک رنگ گفته می‌شود. تک رنگ‌ها در طراحی‌هایی که احتیاج به هارمونی رنگ‌ها باشد بکار می‌روند، و در تضادها و طرح‌های متضاد، جایگاهی ندارند. برای ساختن سایه‌ی یک رنگ، درجه‌ی یک رنگ و ته رنگ؛ باید به رنگ اصلی، در واقع به رنگ پایه مان رنگ سفید، خاکستری و یا مشکی بیافزاییم. با اضافه کردن رنگ مشکی به رنگ پایه، رنگ تیره تر می‌شود و سایه‌ی رنگ به وجود می‌آید. سایه‌ها می‌توانند طرح ما را بسیار تأثیر گذار تر نشان دهند.

با اضافه کردن رنگ سفید به رنگ پایه، در واقع از شدت رنگ کم می‌کنیم و ته رنگ را می‌سازیم. از ته رنگ برای به وجود آوردن براقیت و تعادل در ترکیبات رنگ‌های روشن استفاده می‌کنیم.

برای ساخت درجه رنگ، به رنگ پایه ترکیبی از سیاه، سفید و خاکستری اضافه می‌کنیم. که در واقع رنگی کم رنگ تر از رنگ اصلی را برای ما تشکیل می‌دهد.